Nguồn gốc ho Đinh Nho -Hương Sơn - Hà Tĩnh

sen.jpg
ĐẤNG TỔ ĐẦU
Họ Đinh ta gốc miền Gia Viễn​
Vì loan ly tị biến Hoan Châu​
Bốn người làm bốn Tổ đầu​
Trâm anh rang vẻ công hầu lối xưa​
Huyện Nam Đàn lưa thưa rải rác​
Vùng Nghi Xuân lác đác còn ghi​
Nghi Lộc dọi vẻ lân nhi​
Hương Sơn cũng vậy hai chi hùng cường​
Đấng Tổ đầu đất Hương truyền dõi​
Nhà thanh bần tên gọi PHÚC DIÊN​
Bình Hòa thôn ngụ còn biên​
Cây Đồng dấu tích còn truyền đến nay​
Xứ Thác Lác thường ngày khai khẩn​
Bởi kiệm cần xoay vận thái lai​
Vê sau dẹp giặc có tài​
" CÔNG TÂY " hầu tước được NGÀI NGỰ phong .​
Chín ba tuổi khởi dòng thượng thọ​
Ngàn vạn đời truyền họ đất Hương​
Tháng Giêng mòng Chín lệ thường​
Nhớ ngày GIỖ TỔ đất Hương quê nhà.​
*​
* *​
Bài " Đấng Tổ đầu " này tôi [ Đinh Nho Chương ] đã được Ông nội [ Đinh Nho Kiên ] dạy học thuộc lòng từ năm 6 , 7 tuổi [ 1940 , 1941 ] .
Khoảng tháng 8 năm 1985 bố tôi [ Đinh Nho Dật ] bảo tôi đọc lại [ sau 44, 45 năm ! ] cho ông nghe để ông sửa một số chi tiết , từ đó có văn bản ở trên .

Năm 1989 , đọc " Hương Yên Phổ Tự " ( gia phả của chi trưởng họ Đinh Nho - Hương Sơn - Hà Tĩnh , do Đinh Nho Chú viết thêm " Lời nói đầu " ..... ) tôi thấy trong cuốn đó có ghi rõ :
" Họ Đinh ta gốc ở huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình . Khoảng thế kỷ XVI , nước nhà có loạn nên lánh nạn vào châu Hoan ( Nghệ Tĩnh ) . Những kẻ lánh nạn có người ở Nam Đàn , có người ở Nghi Lộc , có người ở Nghi Xuân , có người ở Hương Sơn ."
Đọc " Gia phả HỌ ĐINH NHO Hương Sơn - Hà Tĩnh (bản in năm Canh Dần 2010 ) , tôi thấy có đoạn :
" Họ Đinh Nho xuất phát từ một họ lớn ở Ninh Bình , khoảng 1543 - 1546 có mấy anh em đưa nhau vào xứ Nghệ là Đinh Phúc Diên , Đinh Phúc Tiên , Đinh Phúc An....
....cả 3 anh em chạy vào Nghệ An rồi tản ra , Phúc Tiên ở Nghi Lộc , Phúc An ở Hưng Nguyên ( nay thuộc thành phố Vinh ) và Phúc Diên ở Hương Sơn ...........lúc đầu Ngài Phúc Diên ngụ cư ở thôn Binh Hòa... " .
Như vậy là cả gia phả của chi trưởng và của toàn họ đều khẳng định y như tám câu đầu của bài " Đấng Tổ đầu " :
" Họ Đinh ta gốc miền Gia Viễn
" Gặp loan ly tỵ biến Hoan Châu
" Bốn người làm bốn Tổ đầu
" Trâm anh rang vẻ công hầu lối xưa

" Huyện Nam Đàn lưa thưa rải rác
" Vùng Nghi Xuân lác đác còn ghi
" Nghi Lộc dọi vẻ lân nhi
" Hương Sơn cũng vậy hai chi hùng cường ......


Gần đây , hậu duệ của các vị Tổ anh em của Vị Tổ Đinh Phúc Diên đã liên lạc được với nhau .
Theo " Đinh Văn tộc gia phả " ( gia phả của họ Đinh Văn [ Nghi Lộc - Nghệ An ] ) :
" ...năm 1527 , Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê . Bốn anh em cùng mẹ là bà Hoàng Quý Thị từ Bắc chuyển vào miền trong đến thôn Thu Lũng , xã Hiếu Hợp ( nay là xã Nghi Thu thuộc thị xã Cửa Lò ) dừng chân làm nhà ở bên hồ bán nguyệt ( trước cửa chùa Hiếu Hợp ngày nay ) ... "
" ....Lo công việc cho mẹ xong , bốn anh em cùng bàn : nếu bốn anh em cùng ở một chỗ thì lỡ có biến cố gì xẩy ra sẽ bị đàn áp chết hết , nên phân công như sau : một người đi vào trong lập nghiệp , một người ở lại trông coi mộ mẹ là Đinh Phúc Tiên , một người đi ra Bắc Hà nghe ngóng tình hình , còn một người nữa không thấy nhắc là đi đâu và tên là gì ...."..

Một điều mà bà con nhiều thế hệ họ Đinh Nho - Hương Sơn - Hà Tĩnh muốn tìm hiểu là Vị Tổ đầu Đinh Phúc Diên sinh năm nào , đến Hương Sơn năm nào và mất năm nào . Chỉ biết : " Chín ba tuổi khởi dòng thượng thọ
" Ngàn vạn đời truyền họ đất Hương "
( văn bản bài " Đấng Tổ đầu " do Đinh Nho Dật ghi lại năm 1985 )
hay : " Lê triều thịnh trị tràng an
" Chín mươi ba tuổi phút tan mộng vàng "
( dị bản của bài " Đấng Tổ đầu " mà Đinh Nho Chương đã thuộc long từ những năm 1940 , 1941 )
" Lê triều thịnh trị tràng an " là thời kì nào ? Vì có công " phù Lê " Ngài được phong là " Tả Hiệu Điểm Công Tây Hầu " ?
Bốn trang đầu của cuốn " HƯƠNG YÊN PHỔ TỰ " ( do Đinh Nho Dật chép tay , khoảng những năm 1936 , 1937 ) dành cho việc lý giải xem Đấng Thủy Tổ họ Đinh đến Hương Sơn vào năm nào :
" Dựa theo lịch sử và gia phổ , ta biết được năm Tổ thứ 6 là Ngài Hữu Luân ra đời , lại nhân câu nói của Ngài với Ngô Tịnh tiên sinh mà định năm Đấng Thủy tổ ta vào châu Hoan .
Ngài Hữu Luân sinh năm Nhâm Dần , ...... , theo Tây lịch là năm 1602......Năm Canh Ngọ , 1620 , Ngài được dự vào Năng Văn bộ ở bản phủ.........sau đó được phong làm Huyện Tá Đông Ngạn . Năm ấy không rõ năm nào , nhưng chắc chắn là sau năm 1620 .
Lại biết được lúc Ngài gặp Ngô tiên sinh chưa có Đức Anh Nghị , vì đã có Đức Anh Nghị , lại có con trưởng là Ngài Văn Đức thì Ngài Hữu Luân đã không nói " đời đời độc đinh , trai gái muộn màng "........Đức Anh Nghị sinh năm Đinh Sửu , 1637 .
Vậy Ngài Hữu Luân gặp Ngô tiên sinh vào khoảng năm 1620 - 1637 , hay tính trung bình thì vào khoảng năm 1630 .
Năm 1630 , Ngài Hữu Luân nói với Ngô tiên sinh :
" Tiện gia này từ Ái châu về đây đến nay gần tới trăm năm . "
Gần tới trăm năm ta cho là trăm năm vậy . Dựa theo lời nói đó thì Đấng Thủy tổ ta vào châu Hoan vào khoảng năm 1530 . "

Gia phả của họ Đinh Văn - Nghi Lộc - Nghệ An nói " Vị Tổ Đinh Phúc Tiên sinh ngày 26 tháng 7 âm lịch ( Đinh Dậu - 1477 ) ; vậy Vị Tổ Đinh Phúc Diên rất có thể sinh vào những năm 70 của thế kỷ XV .
Theo gia phả họ Đinh Nho - Hương Sơn - Hà Tĩnh , vị Tổ đời thứ 6 Đinh Hữu Luân nói " đời đời độc đinh , trai gái muộn màng " . Nhưng các đời tiếp theo , đời thứ 7 Đinh Nho Công ( sinh năm 1637 ) có 6 con trai , đời thứ 8 Đinh Nho Hoàn ( sinh năm 1656 ) , đời thứ 9 Đinh Nho Thực ( sinh năm 1679 ) ,đời thứ 10 Đinh Nho Tề (sinh năm 1705 ) , đời thứ 11 Đinh Nho Quý ( thọ 67 tuổi , mất năm Mậu Thân - 1798 (?) , sinh năm 1731 (?) ) , đời thứ 12 Đinh Thái Lãng ( thọ 56 tuổi , mất năm Kỷ Tỵ - 1819 (?) , sinh năm 1763 (?) ) ...
Như vậy là từ đời thứ 7 đến đời thứ 12 [ tính theo năm sinh ] là 126 năm , tính trung bình mỗi đời 21 năm ..........vậy từ đời thứ nhất đến đời thứ 6 , " đời đời độc đinh , trai gái muộn màng " , phải có trung bình mỗi đời 22 năm , 23 năm , ...từ Đấng Tổ đầu Đinh Phúc Diên đến Vị Tổ đời thứ 6 Đinh Hữu Luân phải là 132 năm , 138 năm ; Đấng Tổ đầu Đinh Phúc Diên sinh năm 1470 hoặc năm 1464 . So sánh với năm sinh của Vị Tổ đầu Đinh Phúc Tiên ở Nghi Lộc , ta có thể kết luận : Đấng Tổ đầu Đinh Phúc Diên sinh năm 1470 , đến Bình Hòa ( nay thuộc xã Sơn Hòa huyện Hương Sơn tỉnh Hà Tĩnh ) năm 1530 , mất năm 1563 .
 

Le Quang Phuoc

Thành viên mới
Kính Chào Quý Bác,
Từ lâu mình mang trong lòng những hiếu kì về nguồn gốc xuất xứ của từng vùng miền, nhất là giọng nói của địa phương khác nhau , nay được đọc qua bài Nguồn gốc họ Đinh Nho - Hương Sơn - Hà Tĩnh , xin được hỏi một vài thắc mắc như sau :
- Từ lúc về ở Vũng Tàu được gần 5 năm nay, cạnh nhà là một gia đình Nghệ An có một cô dâu Hà Tĩnh năm nay khoảng 36.
Được biết cô ấy họ Lê, gốc thôn quê nghèo , đặc biệt lại vóc dáng thanh tao, giọng nói dễ mến, làm lụng vườn tượt nặng nhọc giỏi dắn siêng năng , cả xóm ai cũng khen .
Vì là người miền Nam nên mình chỉ biết là giọng nói của người Huế, Quảng Trị, Quảng Bình, Nghệ An , Hà Tĩnh có phần rất giống nhau , khác hẳn so với Quảng Nam, Quảng Ngãi , lại cũng rất khác so với miền Bắc như Hà Nội , Hải Phòng hay Thanh Hóa .
Nay được biết Tộc nhà Bác tuy ở Hà Tĩnh nhưng nguồn gốc xuất xứ từ Ninh Bình, vậy hiếu kì xin hỏi là Gia đình nhà Bác vẫn giữ giọng gốc của Ninh Bình hay giọng Hà Tĩnh như những thanh niên trẻ Nghệ Tĩnh mà mình được biết ?
Nhân đây cũng xin nêu lên 1 trường hợp , là gần nhà mình ở Vũng Tàu , có 1 gia đình cả 2 vợ chồng đều nói giọng Nghệ An, vợ là Giáo viên, nhưng 2 đứa con gái khoảng 12 tuổi lại không nói giọng Nghệ mà là giọng Bắc , cả các bé Nghệ An cạnh nhà cũng không nói giọng Nghệ Tĩnh như bố mẹ mà là giọng Bắc , hay là do ảnh hưởng của Thầy Cô và bạn bè trong trường chăng ?
Thời trẻ , tức khoảng năm 1980 mình có quen vài người bạn Huế Sài Gòn ( tức là Huế nhưng sinh trưởng tại Sài Gòn ), các bạn này sinh hoạt thường nhật bằng giọng Nam, nhưng khi gặp đồng hương thì họ mới nói với nhau bằng giọng Huế.
Nếu như mọi người ở Nghệ Tĩnh đều có giọng Nghệ Tĩnh như hiện nay dù xuất xứ các đời trước từ Bắc vào , vậy cũng xin hỏi yếu tố nào đã thay đổi giọng , cũng giống như trường hợp người miền Nam , lịch sử Nam tiến có nói đa phần xuất phát từ Thanh Nghệ Tĩnh trong giai đoạn Tây Sơn giao tranh cùng Chúa Nguyễn Ánh trong Nam, nhưng sao lại mất không giữ được giọng gốc của các đời trước ?
Xin chân thành cảm ơn .
 
Top